Ν

ναζισμός: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γερμανική λέξη nazismus και αυτή από τη λέξη nazi (= ναζιστής). Αυτή προήλθε από τη λέξη na(zional)-(so)zi(alist), που σημαίνει «εθνικο-σοσιαλιστής», σύνθετη από επίθετα που ανάγονται στις λατινικές λέξεις natio (= έθνος) και socialis (= κοινωνικός).

ναρκισσισμός: πρόκειται για γλωσσικό αντιδάνειο, προέρχεται από ξένη λέξη (όπως αγγλικά narcissism), που προήλθε από το αρχαίο όνομα Νάρκισσος, αυτάρεσκος νέος της μυθολογίας, ο οποίος ερωτεύτηκε τον εαυτό του όταν τον είδε αντικατοπτρισμένο στα νερά πηγής.

νατουραλισμός: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γαλλική λέξη naturalisme και αυτή από τη λέξη nature (= φύση), που ανάγεται στη λατινική λέξη natura (= φύση), παράγωγο του ρήματος nascor (= γεννιέμαι).

νεποτισμός: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γαλλική λέξη nepotisme, που προήλθε από την ιταλική nepotismo, η οποία σημαίνει «εύνοια προς τους συγγενείς». Παράγεται από τη λέξη nepote (= ανηψιός), που ανάγεται στη λατινική λέξη nepos, γενική nepotis (= ανηψιός, εγγονός). Ο όρος νεποτισμός περιέγραφε αρχικά τη συνήθεια των παπών να προωθούν σε ανώτερες θέσεις τους συγγενείς τους.

νεράιδα: πρόκειται για μεσαιωνική λέξη, που προέρχεται από το αρχαίο όνομα Νηρηίς, αιτιατική Νηρηίδα, θαλάσσια νύμφη (με την παρετυμολογική επίδραση της λέξης νερό), παράγωγο του ονόματος Νηρεύς, θαλάσσια θεότητα, πατέρας των 50 Νηρηίδων.

νεράντζι: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη νεράντζιον, αυτή από την ιταλική narancio και αυτή από την ισπανική λέξη naranjo. Η τελευταία προήλθε από την αραβική λέξη naranj και αυτή από την περσική naräng, που ανάγεται πιθανόν στη σανσκριτική λέξη nagananija (είδος φρούτου).

νερό: προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη νερόν, που προήλθε από τη λέξη νηρόν και αυτή από το ελληνιστικό επίθετο νηρός (= πρόσφατος, φρέσκος). Αυτό προήλθε από το αρχαίο επίθετο νεαρός, παράγωγο του επιθέτου νέος. Η προέλευση της λέξης νερό οφείλεται στη φράση «νεαρόν ύδωρ» ή «νηρόν ύδωρ» (= φρέσκο ύδωρ, δροσερό νερό), από την οποία απορρίφθηκε με τον καιρό η λέξη ύδωρ (γενική ύδατος).

νι: προέρχεται από το αρχαίο γράμμα νυ, που προήλθε από το σημιτικό nun (= ψάρι).

– «με το νι και με το σίγμα»: φράση που σημαίνει «με ακρίβεια, με κάθε λεπτομέρεια» και προέρχεται από την απαίτηση που υπήρχε παλαιότερα να τηρείται στις επίσημες ομιλίες η μορφή της καθαρεύουσας και επομένως να δίνεται έμφαση στην προφορά του τελικού -ν και του τελικού -ς στην κλίση των ονομάτων.

νικοτίνη: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γαλλική λέξη nicotine, που προήλθε από τη νεολατινική ονομασία (herba) nicotiana, που σημαίνει «(φυτό) του Nicot» και προέκυψε από το επώνυμο του J. Nicot, Γάλλου πρεσβευτή στην Πορτογαλία, ο οποίος θεωρείται ότι το 1560 έφερε τον καπνό στην πατρίδα του.

νόμπελ: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από την αγγλική λέξη nobel, που προήλθε από το επώνυμο του Σουηδού επιστήμονα A. Nobel, ο οποίος θέσπισε με όρο στη διαθήκη του την απονομή από το 1901 του ετησίου αυτού βραβείου σε εξέχουσες διεθνείς προσωπικότητες.

νόστιμος: πρόκειται για αρχαίο επίθετο, που σήμαινε αρχικά «ο σχετικός με την επιστροφή στην πατρίδα», ενώ έπειτα κατέληξε με την έννοια «ευχάριστος» αλλά και «εύγευστος». Προέρχεται από τη λέξη ο νόστος (= επιστροφή στην πατρίδα), παράγωγο του ρήματος νέομαι (= επιστρέφω).

~ Από τη λέξη νόστος, επίσης, προέρχεται η μεσαιωνική λέξη νοσταλγία, η οποία προήλθε από το ρήμα νοσταλγώ, σύνθετο από τις αρχαίες λέξεις νόστος + το άλγος (= πόνος).

νότα: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από την ιταλική λέξη nota, που προήλθε από τη λατινική nota (= σημείο), παράγωγο του ρήματος nosco (= γνωρίζω).

~ Η ονομασία των φθογγόσημων στην ευρωπαϊκή μουσική κλίμακα προέρχεται από την ακροστιχίδα ενός μεσαιωνικού λατινικού ύμνου προς τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή:

Ut Re Mi Fa Sol La Si

Ut queant laxis resonare fibris. Mira gestorum famuli tuorum. Solve polluti labii reactum, Sancte Ioannes.

Η ονομασία ut, όμως, αντικαταστάθηκε αργότερα από τη λέξη do (= ντο), που προήλθε πιθανόν είτε α) από τη φράση «do(minus deus)» (= Κύριος ο Θεός) είτε β) από την πρώτη συλλαβή του επιθέτου του G. Doni, Ιταλού μουσικού του 17ου αι.

~ Αντίστοιχα, η ονομασία των φθογγόσημων στη βυζαντινή μουσική κλίμακα προέρχεται από τα επτά πρώτα γράμματα του αλφαβήτου: πα, βου, γα, δη, κε, ζω, νη.

ντεσιμπέλ: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γαλλική λέξη décibel, μονάδα μέτρησης της έντασης του ήχου, σύνθετη από τις λέξεις deci- (από τη λατινική decimus = δέκατος) + bel (από το επώνυμο του Αμερικανού φυσικού Α. Bell, εφευρέτη του τηλεφώνου).

ντε φάκτο: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη λατινική φράση de facto (= εκ των πραγμάτων), σύνθετη από τις λέξεις de (= από) + factum (= πράξη, γεγονός), παράγωγο του ρήματος facio (= πράττω).

ντοκουμέντο: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από την ιταλική λέξη documento (= έγγραφο, απόδειξη), που προήλθε από τη λατινική λέξη documentum, η οποία σήμαινε αρχικά «υπόδειγμα» ενώ έπειτα «επίσημο έγγραφο» και είναι παράγωγο του ρήματος doceo (= διδάσκω)

~ Από τη λέξη documentum, επίσης, προέρχεται η γαλλική λέξη document και από αυτή η λέξη documentaire, από την οποία προήλθε η νεοελληνική λέξη ντοκιμαντέρ.

ντουζίνα: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, είναι μεσαιωνική λέξη και προέρχεται από τη βενετική λέξη dozzina (= δωδεκάδα). Η λέξη αυτή προήλθε από το λατινικό επίθετο duodecimus (= δωδέκατος), παράγωγο του αριθμητικού duodecim (= δώδεκα), σύνθετο από τα αριθμητικά duo (= δύο) + decem (= δέκα).

ντους, το: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από τη γαλλική λέξη douche, που προήλθε από την ιταλική λέξη doccia (= σωλήνας), η οποία ανάγεται στη μεταγενέστερη λατινική aquiductio (= υδραγωγείο). Αυτή προέρχεται από τη λατινική λέξη aquae-ductus (= υδραγωγός), σύνθετη από τις λέξεις aqua (= νερό) + duco (= οδηγώ).

ντραμς, τα: πρόκειται για γλωσσικό δάνειο, προέρχεται από την αγγλική λέξη drums, αυτή από την ολλανδική trom και αυτή από τη γερμανική trom(melslag) (= τυμπανοκρουσία), σύνθετη από τις λέξεις trommel (= τύμπανο) + slag (= χτύπημα).

νύχτα: προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη νύκτα, που προήλθε από την αιτιατική της αρχαίας λέξης η νύξ, αιτιατική την νύκτα.

– «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου»: φράση που αναφέρεται σε περιπτώσεις μαζικών εκκαθαρίσεων, επειδή τη νύχτα της εορτής αυτού του Αγίου, στις 24 Αυγούστου του έτους 1572, έγινε στο Παρίσι μεγάλη σφαγή των προτεσταντών ουγενότων από τους καθολικούς.